درمان با پلاسمای غنی از پلاکت Platelet-Rich Plasma(PRP)چیست؟

درمان با پلاسمای غنی از پلاکت Platelet-Rich Plasma(PRP)چیست؟
علم پزشکی به سرعت در حال پیشرفت است. آرام آرام روش‌های درمانی تهاجمی، جای خود را به روش‌های بسیار کم تهاجمی‌تر می‌دهند. پی آر پی یکی از روش‌های درمانی کم‌تهاجمی است که امروزه استفاده‌های زیادی در سرتاسر دنیا دارد.
این روش درمانی که در ایران با نام پلاکت درمانی نیز شناخته می‌شود، برای درمان ریزش مو، بهبود رشد موها بعد از کاشت مو، آسیب دیدگی‌های ورزشی، بیماری های ارتوپدی و بیماری‌های التهابی کاربرد دارد. پی آر پی معمولاً با استفاده از سرنگ و به صورت تزریقی انجام می‌شود.
در این مقاله می‌خواهیم ببینیم که این روش درمانی چیست، چگونه عمل می‌کند و چه استفاده‌هایی دارد. پیش از آنکه به سراغ اصل مطلب برویم، باید بدانید که روش پی آر پی بسیار جدید بوده و هنوز تحقیقات چندانی روی آن صورت نگرفته است. اما اثرگذاری و ایمنی بالای این روش درمانی، پزشکان زیادی را مجاب به استفاده از آن کرده است.
توضیحات مقدماتی
PRP نامی اختصاری از درمان با «پلاسمای غنی از پلاکت» یا «Platelet-Rich Plasma» است. برای این که بتوانیم درمان با PRP را توضیح بدهیم، اول باید بدانید که پلاسما و پلاکت چه هستند.
خون بدن از دو بخش کلی تشکیل شده است:
هماتوکریت: این بخش شامل سلول‌های خونی مانند گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها است.
پلاسما: بخش زمینه‌ای و مایع خون که شامل آب و مواد محلول در آن مانند پروتئین‌ها، مواد معدنی، مواد غذایی و … است.
در این روش ابتدا مقداری خون از بازوی شما گرفته می‌شود( حدود 35 میلی‌لیتر). نمونه‌ی خون شما درون دستگاهی به نام سانتریفیوژ قرار می‌گیرد. در این دستگاه با چرخش سریع و بر اساس نیروی گریز از مرکز، بخش‌های مختلف خون جدا می‌شوند. در نهایت محلولی(پلاسما) به دست می‌آید که غنی از پلاکت‌های خونی است.
احتمالاً با نقش اصلی پلاکت‌ها که لخته کردن خون و جلوگیری از خونریزی است، آشنا هستید. علاوه بر این، پلاکت‌ها نقش بسیار مهمی در فرآیند بهبودی و ترمیم آسیب‌های بافتی دارند.
بعد از جداسازی و آماده‌سازی محلول PRP، پاسمای غنی از پلاکت آماده تزریق می باشد. با ورود محلول به ناحیه‌ی دچار مشکل، فاکتورهای رشد از پلاکت‌ها آزاد می‌شوند. این فاکتورها سه عملکرد مهم انجام می‌دهند:
1-باعث تحریک تشکیل کلاژن می‌شوند. پروتئین کلاژن به نوعی سیمان بافت‌های شما است.
2-باعث تشکیل عروق خونی جدید می‌شوند.
3-باعث ساماندهی و تقسیم‌ سلول‌ها می‌شوند.
کاربردهای PRP
رشد مو پزشکان از تزریق پی آر پی به پوست سر برای کاهش التهاب پوست و توقف ریزش مو استفاده می‌کنند. یکی از راه‌های درمانی ریزش مو با الگوی زنانه یا آلوپسی آندروژنی در خانم‌ها، تزریق PRP است که باعث افزایش ضخامت و تراکم موها می‌شود. البته این روش برای درمان این بیماری تاثیر تایید شده قطعی ندارد.
نکته : برای درمان ریزش موی ارثی آقایان نتایج PRP قطعی و کاملا اثبات شده نیست.
کاشت مو
در کاشت مو، پی آر پی به صورت تزریق یا اسپری برای ناحیه‌ی گیرنده‌ی مو استفاده می‌شود. به این ترتیب فرآیند جای‌گیری گرافت‌‌ها در پوست سر با سرعت بیشتری انجام شده و زخم‌های کوچک ناحیه‌ی گیرنده نیز زودتر بهبود می‌یابد. همچنین اگر احتمال ایجاد اسکار برای بیمار وجود داشته باشد، پی آر پی تا حد خوبی این خطر را برطرف می‌کند.
اگر رشد موهای شما بعد از کاشت مو ضعیف باشد، می‌توان از PRP برای بهبود آن استفاده کرد.
ترمیم بافتی
استفاده‌های دیگر پلاکت درمانی برای ترمیم بافت‌ها و تسریع بهبودی آسیب‌ها است. این شیوه‌ی درمانی برای آسیب دیدگی‌های تاندون، رباط و عضلات کاربرد دارد.
کاهش التهاب
در برخی از بیماری‌های مزمن مانند استئوآرتریت، التهاب‌هایی در مفاصل ایجاد می‌شود. تزریق پی آر پی برای کاهش این التهابات استفاده می‌شود.
بهبود وضعیت پوستی
یکی دیگر از کاربردهای پلاکت درمانی که اخیراً طرفداران زیادی پیدا کرده، درمان بیماری‌های پوستی و جوان‌سازی پوست است. از این روش می‌توان برای درمان خطوط، چین‌ها، خشکی، زخم‌های خفیف، ترک پوستی و … استفاده کرد.
تهيه و آماده سازي
اولين مرحله در آماده سازي بيمار شامل نمونه گيري حدود 15 تا 60 سي سي از خون كامل فرد مي باشد. اضافه كردن يك ماده ي ضدانعقاد خون همچون دكستروز سيترات، از انعقاد خون و ترشح شدن گرانولهاي پلاكتي جلوگيري مي كند. با استفاده از يك روش سانتريفیوژ دو مرحله اي، نمونه خون كامل در يك سرعت پايدار (ثابت )، جهت تشكيل سه لايه ي مختلف، تحت عمل سانتريفیوژ قرار مي گيرد.
لايه ي پاييني شامل سلول هاي قرمز خون و لايه ي مياني كه لايه مركزي مي باشد، شامل سلول هاي سفيد خون و لايه ي بالايي حاوي پلاكتهاي محلول شده در پلاسما است.
سپس، لايه ي بالايي (رويي) و لايـه ي میانی (buffy coat) در جداســازي پايــاني برداشــته شــده و در دور دوم سانتريفیوژ مي گردد. جهت رسيدن به حجـم 3 تا 5 سيسي، مجدداً پلاکت های رسوب کرده در ته لوله، در پلاسمای بالای آن محلول مـي گـردد كـه حجم نهايي آن به حجم مورد نياز جهت درمان وابسته است. همچنين، مي توان از روشي كه در آن يك مرحله سـانتريفیوژ بـه كـار مـي رود، اسـتفاده كـرد. ايـن روش مي تواند ميزان پلاكت بالايي را توليد نمايد اما ممكـن است به از بين رفتن گلبولهاي سفيد و قرمـز بيـشتري نيــز منجــر شــود. يــك مرحلــه فيلتراســيون پيوســته لكوسيتها نيز ميتواند خلوص پلاكت را افزايش دهـد.
هنگامي كه فرآيند تهيه PRP انجام مي شود، برخـي از آزمایشگاهها از يك فعال كننده ي پلاكت همچون گلوكونـات كلسيم جهت تسريع در فرآيند آزادسازي گرانـولهـاي حاوي فـاكتور رشـد، 5 تـا 30 دقيقـه قبـل از كـاربرد، استفاده مي نمايند. اگر ايـن عامـل فعـال كننـده اضـافه نـشود، كـلاژن و تـرومبين، فعـال كننـده هـاي طبيعـي پلاكتها بوده و به صورت خارجي، پلاكتهـا را پـس از تزريق به پوست سر فعال مي نمايند. تنـوع گـسترده اي در پروتكل هاي گزارش شده جهت تهيه و آمـاده سـازي PRP وجود دارد.
عوارض جانبی:
برای تهیه ی PRP از خون خود فرد استفاده می شود پس لزوما عارضه جانبی ندارد مگر اینکه از لوله ها و ظروف نامرغوب آزمایشگاهی و کیت های بدون مجوز تولید شده از مواد پلاستیکی صنعتی(غیر پزشکی) استفاده شود. با رعایت کنترا اندیکاسیون ها خطری وجود ندارد و در موارد معدودی ممکن است کبودی ایجاد شود که پس از حدود 3 تا 5 روز خودبخود از بین می رود.
دکتر امیری مجد- بیوشیمیست